De kracht van simulation games in de praktijk

Interview met Johan Jeuring

Het onderwijs is altijd op zoek naar de ideale innovatie om haar studenten optimaal voor te bereiden op de nabije toekomst als professionals. Uit het veld van harde software codes komt een werkwijze die goed aan lijkt te sluiten bij de vaak ingewikkelde nuances van het onderwijs: simulation games. Sinds een paar jaar gebruikt de Universiteit Utrecht deze games in een samenwerkingsverband met diverse faculteiten in de praktijk. In dit interview licht projectleider Johan Jeuring de ervaringen in de praktijk toe.

Kun je jezelf en je werkveld kort introduceren?

Ik ben Johan Jeuring, hoogleraar voor softwaretechnologie voor leren en onderwijs. Ik heb een achtergrond in programmeertalen‐ en methoden en softwaretechnologie. De kerntaak van mijn onderzoek en een gedeelte van mijn onderwijs is gericht is op technologie die het leren van studenten ondersteunt. Ik onderzoek methoden om te analyseren hoe een student een concept begrijpt in een leeromgeving, of bijvoorbeeld een probleem oplost binnen een applied game. Dus als een student acties onderneemt in een applied game of in een oefenomgeving, hoe analyseer je wat een leerling doet en hoe kan je daar op reageren door bijvoorbeeld feedback te geven.

Hoe past de harde kant van software en IT zich aan op de softe kant van leren of problemen oplossen?

Hoewel het leren iets onvoorspelbaars, iets menselijks heeft, lossen mensen taken of problemen vaak op via een gestructureerde manier, via een bepaald patroon. Neem wiskunde als voorbeeld: als je op de middelbare school zit, moet je sommetjes maken en schrijf je allerlei regels onder elkaar en dan ga je een bepaald patroon herkennen op welke manier een probleem opgelost kan worden. Dat is de harde kant: hoe een probleem opgelost wordt en welke varianten er zijn, of wat eventueel veel voorkomende fouten zijn. Wij kijken en vergelijken dan wat een student doet en of het past bij de ideale manier om een probleem op te lossen en daarvoor gebruiken wij programmeertechnologie. Wij ontwikkelen een taal waarin je kan beschrijven hoe je een probleem oplost.

Daar zit een gevaar in dat je een oplossing niet hebt opgenomen in de software. Hoe gaan jullie daar mee om?

Wij praten eerst veel met de docent over de methoden die een student moet gebruiken en welke varianten een student kan toepassen. Maar dat is uiteraard geen garantie dat je alle methoden hebt benoemd. In Duitsland gebruiken ze bijvoorbeeld een andere manier om kwadratische vergelijkingen op te lossen dan in Nederland. Dan moeten wij dus op hun verzoek dit eerst verwerken en toevoegen in onze software. En het andere is dat wij observeren bij studenten wat zij doen in een leeromgeving en analyseren of zij goede dingen doen die in onze software niet worden herkend als goed. Dan kunnen wij die zaken toevoegen in onze software.

Screenshot van het spel Communicate

Jij bent ook betrokken bij diverse onderzoeksprojecten. Kun jij daar iets meer over zeggen?

Naast onze betrokkenheid bij intelligente tutoringsystemen zijn wij ook betrokken bij het project Communicate, een applied game over één op één communicatie waarbij wij ondersteuning bieden voor een docent bij het beschrijven van een scenario. Het gaat dan altijd om de analyse: wat doet een student en doet hij wat hij zou moeten doen?

Wij zien dit soort games als simulation games. In een simulation game wordt de leerling een versimpelde werkelijkheid geboden waarin er een focus is aangebracht op onderdelen die relevant zijn voor dat specifieke onderwijs en aantrekkelijk is gemaakt voor diverse leervoorkeuren. Met een simulation game kunnen bepaalde in het echte leven moeilijk te realiseren aspecten geoefend worden. En soms kan dat met kaartjes net zo goed als met een elektronische game.

Communicate is een project dat hier op de universiteit gestart is met vier grote opleidingen waarbij communicatie van groot belang is binnen hun werkveld en dus ook wordt aangeboden in de opleiding. En dat gaat dan om grote hoeveelheden studenten die allemaal moeten oefenen in het communiceren. De klassieke wijze van oefenen via een één op één gesprek of met een acteur is vanwege deze grote aantallen te kostbaar qua tijd en budget. En dat betekent dat een psychologie student dus niet veel kan oefenen met gesprekken. Deze game wordt ingezet om te oefenen met gespreksvaardigheden. Daarnaast kan Communicate ook worden gebruikt als voorbereiding op de komende gesprekken met acteurs. Vorig jaar is de opleiding Farmacie begonnen met de eerste experimenten met Communicate, dit jaar zijn de opleidingen Diergeneeskunde en Psychologie gestart.

Gemeente Utrecht gebruikt Communicate sinds kort ook. Zij zetten het programma in voor de zorgkantoren, vooral in de wat moeilijkere wijken. Vaak komen mensen binnen met lastige problemen, en de ervaring was dat mensen aldoor komen en dat men er weinig mee kan. Gemeente Utrecht wil graag dat die mensen beter geholpen worden en één van de richtlijnen daarbij is het beter communiceren met die mensen. Dus om de zorgverleners beter voor te bereiden, gebruikt men de game, naast hun trainingen met acteurs. Het opvallende is dat daarnaast Communicate er voor zorgt dat ze niet alleen de game gebruiken om het te spelen maar ook om zelf nieuwe scenario’s te schrijven. Dus dat een zorgprofessional analyseert wat er vaak fout gaat en dit voor kan leggen aan de andere collega’s. Zo ontwikkelt men zelf scenario’s en gaat men daardoor ook leren over communicatie. Dat is een mooi bijeffect.

Leert zo’n game eigenlijk niet een foefje aan?

Er zijn aspecten van communicatie die moeilijk in een game te vatten zijn, denk aan non‐verbale cues, maar er zijn binnen de communicatie ook gespreksstructuren die wel makkelijk te oefenen zijn. Een slecht nieuws gesprek heeft bijvoorbeeld een hele duidelijke structuur die je altijd moet volgen. Dit kan je met een acteur oefenen maar dat is typisch iets wat je in een game kunt oefenen.

Hoewel er dan toch een standaard scenario wordt gevolgd stopt een docent in een scenario vaak momenten waarbij het niet altijd duidelijk is wat je daar moet doen. Het doel van de docent is dan om in een nabespreking met de studenten dit te bespreken en naar oplossingen en leermomenten te zoeken. Wij vinden een terugkoppeling met een docent dan ook de ideale manier om een game te gebruiken in een leerproces.

Screenshot van het spel Communicate

Er is een quote van je op internet waarin je stelt dat er een stormachtige ontwikkeling van softwaretechnologie voor leren en onderwijs gaande is. Hoe uit die ontwikkeling zich?

Als je gaat kijken op hoge scholen en universiteiten wordt er nu enorm geïnvesteerd in vooral blended learning, dat wil zeggen: de inzet van technologie in het onderwijs, via bijvoorbeeld web lectures, online toetsen of applied games. Op de Universiteit Utrecht werkt men met web lectures en online toetsen binnen een leeromgeving. En we hebben innovatie trajecten waarbij technologie meestal ook een rol speelt. Zo kijken we in een project hoe we simulation games kunnen inzetten voor ons onderwijs. We hebben nu al een simulation game over het runnen van een bierbedrijf waarbij studenten tegen elkaar spelen voor een optimaal resultaat.

Zitten wij over 5 jaar allemaal aan de games van basisschool tot de universiteit?

Ik denk dat wij steeds meer gebruik gaan maken van games, zeker van simulation games. Dit geldt met name voor werkprocessen die moeilijk zijn te oefenen in real life en wel veel oefening vergen om er bekwaam in te worden. Denk bijvoorbeeld aan chirurgen die eerst virtueel oefenen in het snijden van mensen voordat ze dat echt gaan toepassen.

Daarbij hoeft het niet noodzakelijk om exacte vakken te gaan. Soms zijn kwadratische vergelijkingen nog lastiger te vatten in een game dan het oprichten van een bedrijf of klinisch redeneren. Games zijn niet voor alle mensen zo belangrijk, maar van de simulatie omgevingen verwacht ik wel dat deze veel gebruikt zullen gaan worden in de toekomst

Jullie hebben een speciaal bachelor traject waarin studenten opdrachten opleveren voor externe partijen. Wat kun je daar over zeggen?

We hebben hier Bachelor studenten die een informatica opleiding doen met een focus op gametechnologie. Aan het einde van een bachelor gaan studenten in groepen van 8 aan opdrachten werken van externe opdrachtgevers. Wij hebben inmiddels een lange lijst met opdrachten voor een project, en wij kunnen nu kiezen wat we geven aan studenten. De studenten kunnen tegen die tijd al behoorlijk wat en krijgen dan ook uitdagende opdrachten.

De opdrachtgevers betalen ook geld voor een dergelijk project en dit geeft de studenten de realisatie dat dit gaat om een echte opdracht van iemand van buiten. Je hebt een echte klant waar je voor werkt en aan het einde wordt je voor een gedeelte beoordeeld over de tevredenheid van die klant. En je moet de student uitdagen door aanwijzingen te geven voor een oplossing maar de student zelf in de regie zetten. Via het project Communicate heb ik ook een rol als opdrachtgever en daarvoor neem ik ook geregeld gebruikers mee zoals een communicatie expert of iemand van de gemeente zodat ze ook zien voor wie ze het doen en wie ze moeten aanspreken voor meer informatie.

Tot slot, kun je iets vertellen over de valkuilen bij toepassen van een simulation game in het onderwijs?

We hebben hier net een literature review over gedaan en daaruit komt als een van de belangrijkste valkuilen naar voren dat een game vaak net iets anders als thema heeft dan dat jij als docent wilt. En daarnaast is de context heel belangrijk. Niet alleen het waarom is belangrijk maar ook dat je achteraf bespreekt wat er tijdens de game is gebeurd. Wat was er belangrijk, hoe heb je gescoord, etc. Dat is het belangrijkste deel. Een vak heeft leerdoelen en je speelt een game maar dat wil niet automatisch zeggen dat de spelers de leerdoelen herkennen waar ze mee bezig zijn. Leerlingen kunnen heel erg gericht zijn op het zo hoog mogelijk scoren maar niet begrijpen wat die score inhoudt. Een nabespreking is daarom belangrijk: waarom scoor je daar goed?